Het risico: Belgische ministers laten zich onder andere adviseren door beleidscellen (de ‘kabinetten’) die bestaan uit enkele tientallen medewerkers met specifieke kennis van zaken. Soms betreft het medewerkers die korte tijd zijn ‘uitgeleend’ door een private organisatie, en na hun adviesrol dus terugkeren in bedrijven en semioverheidsorganisaties. En dit houdt dus risico’s in op het gebied van belangenvermenging en integriteit. We verwijzen hier bij wijze van voorbeeld naar de kabinetsmedewerker van minister De Sutter die met bpost over het beheerscontract onderhandelden en die al meer dan twee jaar op de loonlijst van bpost stonden[1] of ex-medewerkers van het Federaal Voedselagentschap die hun diensten verlenen aan de privé-sector[2].
Het Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht deed ‘Een verkennende studie naar risico’s en beleidsmaatregelen op vlak van belangenconflicten na uitdiensttreding bij het federaal administratief ambt en de beleidscellen’. De resultaten van dit onderzoek dienen als input voor de beleidscel van de Minister van Ambtenarenzaken om te bekijken of binnen het federaal administratief ambt en/of de beleidscellen bijkomende maatregelen nodig zijn om eventuele belangenconflicten na uitdiensttreding -ook deze die gekoppeld zijn aan zogenaamde draaideurconstructies – te voorkomen, te managen en/of beheersen.
Met betrekking tot de aard van belangenconflicten na uitdiensttreding wordt gesteld dat deze veelal voortkomen uit draaideurconstructies. Reële casuïstiek heeft vooral betrekking op overstap van de publieke naar de private sector. Het gaat hierbij om het gebruik of misbruik van vertrouwelijke (dossier)kennis of kennis over systemen, procedures en werkmethodes of het beroep doen op oud-collega’s, o.a. bij de behoeftebepaling van overheidsopdrachten. De gevoelige functies zijn controle- en inspectiefuncties, personen met veel dossierkennis of die betrokken waren bij overheidsopdrachten, hogere functies, juristen, knelpuntberoepen (o.a. door hogere verloning in de private sector), functies met een tijdelijk mandaat en medewerkers van beleidscellen. Verder wordt gesteld dat er meer risico’s op belangenconflicten na uitdiensttreding bestaan bij samenwerking met oud-medewerkers in het kader van overheidsopdrachten of op een andere manier in de ICT-sector, de veiligheidssector, bouwsector, farmaceutische sector, consultancy, lobbyen, logistiek en belastingen.
Er bestaan reeds enkele controlerende maatregelen na uitdiensttreding: voor enkele gevoelige overstappen gelden reeds tijdelijke beperkingen of een afkoelingsperiode als men na de overstap wil samenwerken met de federale overheid. Controlerende maatregelen die tijdens dienstverband gelden, kunnen een preventieve werking hebben als medewerkers uit dienst gaan. Het gaat dan bijvoorbeeld over maatregelen inzake nevenfuncties, toegang tot informatie en plicht om belangenconflicten te melden. Stimulerende preventieve maatregelen zijn vooral gericht op interne of vertrekkende medewerkers en er zijn daarnaast diverse sancties voorzien voor verbodsbepalingen.
Wat mogelijk aanvullende preventieve en repressieve maatregelen betreft, wordt gesteld dat moet gezocht worden naar een ‘best-fit’ beleid met maatwerk, een risicoanalyse in afzonderlijke diensten en een kosten-baten analyse. Ook wordt de invoering van een afkoelingsperiode voor medewerkers van beleidscellen, controlefuncties en topambtenaren geopperd.
Specifiek voor overheidsopdrachten wordt gesteld dat er nood is aan opleiding, het opnemen van de draaideurclausule in de checklist en inzicht in belangenconflicten van aankopers en ‘disclosure policies’ voor topambtenaren en medewerkers van beleidscellen.
Er wordt ook gesteld dat er meer moet worden ingezet op stimulerende maatregelen bij vertrekkende en interne medewerkers en dat leidinggevenden hier een cruciale rol spelen.
Bron en meer informatie: Risico’s draaideurconstructies Belgische federale overheid onderzocht – Nieuws – Universiteit Utrecht (uu.nl)
[1] https://www.demorgen.be/snelnieuws/steeds-sterkere-zweem-van-belangenvermenging-rond-postdossiers-op-kabinet-de-sutter~bca92df0/